Het verborgen stresshormoon
Prolactine, vaak overschaduwd door cortisol in discussies over stress, ontpopt zich als een belangrijke speler in hoe ons lichaam en geest omgaan met druk. Traditioneel erkend voor zijn rol in lactatie, fungeert prolactine ook als een stresshormoon, dat emotionele regulatie en het functioneren van het immuunsysteem beïnvloedt. Wanneer we stress ervaren, of het nu emotionele onrust, fysieke spanning of zelfs ontsteking is, reageert ons lichaam door het prolactinegehalte te verhogen. Deze reactie is onderdeel van een breder netwerk waarbij de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA) betrokken is, die onze stressreacties reguleert. Hoewel de initiële toename van prolactine ons helpt ons aan te passen, kan chronische verhoging meer kwaad dan goed doen.
Een van de meest zorgwekkende effecten van aanhoudend hoge prolactinespiegels is hyperprolactinemie, een aandoening die een cascade van hormonale onevenwichtigheden kan veroorzaken. Verhoogde prolactine kan onderdrukken Dopamine, de neurotransmitter die verantwoordelijk is voor beloning en plezier, wat leidt tot stemmingsstoornissen zoals depressie en angst. Deze onderdrukking heeft ook invloed op de hypothalamus, wat interfereert met reproductieve hormonen zoals gonadotropine-releasing hormone (GnRH). Bij vrouwen kan dit leiden tot onregelmatige menstruatiecycli en onvruchtbaarheid, terwijl het bij mannen kan leiden tot verlaagde testosteronspiegels, vermoeidheid en verminderd libido. In essentie creëert de interferentie van prolactine met dopamine en reproductieve hormonen een hormonaal rimpeleffect dat de impact van stress op zowel lichaam als geest versterkt.
De impact van prolactine op stress reikt verder dan hormonale verstoring; het beïnvloedt ook het immuunsysteem en ontstekingen. In acute stresssituaties fungeert prolactine als een modulator van de immuunrespons, waardoor het lichaam beter in staat is om potentiële bedreigingen af te weren. Wanneer stress echter chronisch wordt, draagt verhoogde prolactine bij aan systemische ontstekingen, verergert het aandoeningen zoals auto-immuunziekten en speelt het zelfs een rol bij metabole syndromen. Deze ontstekingsreactie is een van de redenen waarom stress ons niet alleen mentaal, maar ook fysiek uitgeput kan laten voelen. Het verband tussen prolactine en ontstekingen benadrukt de dubbele aard van het hormoon: beschermend op de korte termijn, maar schadelijk wanneer het aanhoudend verhoogd is.
De relatie tussen prolactine en neuropsychiatrische stoornissen voegt een extra laag complexiteit toe. Studies hebben aangetoond dat verhoogde prolactine gelinkt is aan hogere risico's op angst, depressie en zelfs psychose.Het mechanisme hierachter lijkt de invloed van prolactine op serotonine- en dopaminepaden te omvatten, die beide cruciaal zijn voor stemmingsregulatie.. Door deze neurotransmitters te verstoren, kunnen hoge prolactineniveaus het voor individuen moeilijker maken om emoties te verwerken, met stress om te gaan en een positieve instelling te behouden. Deze connectie zou kunnen verklaren waarom stress vaak leidt tot een neerwaartse spiraal van stemmingsstoornissen en waarom het behandelen van hyperprolactinemie soms symptomen van depressie en angst kan verlichten.
Slaap, of het gebrek daaraan, is een andere belangrijke factor die de prolactinespiegels beïnvloedt. Prolactine piekt van nature tijdens de slaap en speelt een rol in herstelprocessen. Chronische stress leidt echter vaak tot slapeloosheid, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat: slechte slaap verhoogt de prolactinespiegel, wat op zijn beurt stress en de bijbehorende symptomen verergert. Om deze cirkel aan te pakken, is een uitgebreide aanpak nodig die stressmanagementtechnieken omvat zoals mindfulness, regelmatige fysieke activiteit en het garanderen van een adequate slaaphygiëne. Door deze cirkel te doorbreken, is het mogelijk om de prolactinespiegels te verlagen en enkele van de door stress veroorzaakte hormonale onevenwichtigheden te verminderen.
Prolactine is veel meer dan een hormoon voor nieuwe moeders. De complexe rol ervan in stressrespons, stemmingsregulatie, immuniteit en ontstekingen maakt het een cruciale factor in ons algehele welzijn. Hoewel cortisol nog steeds de hoofdrol speelt in discussies over stressmanagement, is de invloed van prolactine te groot om te negeren. Begrijpen hoe je prolactineniveaus kunt beheren, is misschien wel het ontbrekende stukje in onze pogingen om effectiever met stress om te gaan.
Referenties:
Faron-Górecka, A., Latocha, K., Pabian, P., Kolasa, M., Sobczyk-Krupiarz, I., en Dziedzicka-Wasylewska, M. (2023). De betrokkenheid van prolactine bij stressgerelateerde aandoeningen. Internationaal tijdschrift voor milieuonderzoek en volksgezondheid, 20(4), 3257.
