Η κρυφή ορμόνη του στρες

Η προλακτίνη, που συχνά επισκιάζεται από την κορτιζόλη στις συζητήσεις για το στρες, αναδεικνύεται ως σημαντικός παράγοντας στο πώς το σώμα και το μυαλό μας αντιμετωπίζουν την πίεση. Παραδοσιακά αναγνωρισμένη για το ρόλο της στη γαλουχία, η προλακτίνη δρα επίσης ως ορμόνη του στρες, επηρεάζοντας τη συναισθηματική ρύθμιση και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Όταν αντιμετωπίζουμε άγχος, είτε πρόκειται για συναισθηματική αναταραχή, σωματική καταπόνηση ή ακόμα και φλεγμονή, το σώμα μας ανταποκρίνεται αυξάνοντας τα επίπεδα προλακτίνης. Αυτή η αντίδραση είναι μέρος ενός ευρύτερου δικτύου που περιλαμβάνει τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA), ο οποίος ρυθμίζει τις αντιδράσεις μας στο στρες. Ωστόσο, ενώ η αρχική αύξηση της προλακτίνης στοχεύει να μας βοηθήσει να προσαρμοστούμε, η χρόνια ανύψωση μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.

Ένα από τα πιο ανησυχητικά αποτελέσματα των παρατεταμένων υψηλών επιπέδων προλακτίνης είναι υπερπρολακτιναιμία, μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει έναν καταρράκτη ορμονικών ανισορροπιών. Η αυξημένη προλακτίνη μπορεί να καταστείλει ντοπαμίνη, ο νευροδιαβιβαστής που είναι υπεύθυνος για την ανταμοιβή και την ευχαρίστηση, που οδηγεί σε διαταραχές της διάθεσης όπως κατάθλιψη και άγχος. Αυτή η καταστολή επηρεάζει επίσης τον υποθάλαμο, παρεμβαίνοντας σε αναπαραγωγικές ορμόνες όπως η ορμόνη απελευθέρωσης γοναδοτροπίνης (GnRH). Στις γυναίκες, αυτό μπορεί να προκαλέσει ακανόνιστους εμμηνορροϊκούς κύκλους και στειρότητα, ενώ στους άνδρες μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης, κόπωση και μειωμένη λίμπιντο. Ουσιαστικά, η παρέμβαση της προλακτίνης με την ντοπαμίνη και τις αναπαραγωγικές ορμόνες δημιουργεί ένα ορμονικό φαινόμενο κυματισμού που ενισχύει την επίδραση του στρες τόσο στο σώμα όσο και στο μυαλό.

Η επίδραση της προλακτίνης στο στρες εκτείνεται πέρα από την ορμονική διαταραχή. επηρεάζει επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα και τη φλεγμονή. Σε καταστάσεις οξείας πίεσης, η προλακτίνη δρα ως ρυθμιστής της ανοσολογικής απόκρισης, ενισχύοντας την ικανότητα του σώματος να καταπολεμά πιθανές απειλές. Ωστόσο, όταν το στρες γίνεται χρόνιο, η αυξημένη προλακτίνη συμβάλλει στη συστηματική φλεγμονή, επιδεινώνοντας καταστάσεις όπως αυτοάνοσες ασθένειες και παίζει ρόλο ακόμη και στα μεταβολικά σύνδρομα. Αυτή η φλεγμονώδης απόκριση είναι μέρος του γιατί το άγχος μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε όχι μόνο ψυχικά αλλά και σωματικά εξουθενωμένοι. Η σύνδεση μεταξύ προλακτίνης και φλεγμονής υπογραμμίζει τη διπλή φύση της ορμόνης: βραχυπρόθεσμα προστατευτική αλλά επιζήμια όταν είναι επίμονα αυξημένη.

Η σχέση μεταξύ προλακτίνης και νευροψυχιατρικών διαταραχών προσθέτει ένα άλλο επίπεδο πολυπλοκότητας. Μελέτες έχουν δείξει ότι η αυξημένη προλακτίνη συνδέεται με υψηλότερους κινδύνους άγχους, κατάθλιψης, ακόμη και ψύχωσης. Ο μηχανισμός πίσω από αυτό φαίνεται να περιλαμβάνει την επίδραση της προλακτίνης στα μονοπάτια της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης, και τα δύο κρίσιμα για τη ρύθμιση της διάθεσης. Διαταράσσοντας αυτούς τους νευροδιαβιβαστές, τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορούν να δυσκολέψουν τα άτομα να επεξεργαστούν τα συναισθήματα, να αντιμετωπίσουν το άγχος και να διατηρήσουν μια θετική προοπτική. Αυτή η σύνδεση μπορεί να εξηγήσει γιατί το άγχος συχνά οδηγεί σε μια καθοδική πορεία διαταραχών της διάθεσης και γιατί η θεραπεία της υπερπρολακτιναιμίας μπορεί μερικές φορές να ανακουφίσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους.

Ο ύπνος ή η έλλειψή του είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τα επίπεδα προλακτίνης. Η προλακτίνη κορυφώνεται φυσικά κατά τη διάρκεια του ύπνου, παίζοντας ρόλο στις διαδικασίες αποκατάστασης. Ωστόσο, το χρόνιο στρες οδηγεί συχνά σε αϋπνία, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο: ο κακός ύπνος αυξάνει την προλακτίνη, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνει το άγχος και τα συμπτώματά του. Η αντιμετώπιση αυτού του κύκλου απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει τεχνικές διαχείρισης του άγχους όπως η επίγνωση, η τακτική σωματική δραστηριότητα και η εξασφάλιση επαρκούς υγιεινής ύπνου. Σπάζοντας αυτόν τον κύκλο, μπορεί να είναι δυνατό να μειωθούν τα επίπεδα προλακτίνης και να μετριαστούν ορισμένες από τις ορμονικές ανισορροπίες που προκαλούνται από το στρες.

Η προλακτίνη είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ορμόνη για τις νέες μαμάδες. Ο πολύπλοκος ρόλος του στην απόκριση στο στρες, στη ρύθμιση της διάθεσης, στο ανοσοποιητικό και στη φλεγμονή το καθιστά κρίσιμο παράγοντα για τη συνολική μας ευεξία. Ενώ η κορτιζόλη εξακολουθεί να είναι η κύρια πράξη στις συζητήσεις για τη διαχείριση του στρες, η επίδραση της προλακτίνης είναι πολύ σημαντική για να αγνοηθεί. Η κατανόηση του τρόπου διαχείρισης των επιπέδων προλακτίνης μπορεί απλώς να είναι το κομμάτι που λείπει στις προσπάθειές μας να αντιμετωπίσουμε το στρες πιο αποτελεσματικά.

Παραπομπές:
Faron-Górecka, A., Latocha, K., Pabian, P., Kolasa, M., Sobczyk-Krupiarz, I., & Dziedzicka-Wasylewska, M. (2023). Η συμμετοχή της προλακτίνης σε διαταραχές που σχετίζονται με το στρες. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), 3257.