Wat is psychologische veerkracht en hoe kun je het in de praktijk brengen?

Soms reageren twee mensen verschillend op dezelfde situatie. Als een familielid bijvoorbeeld in het ziekenhuis belandt, maken sommige familieleden zich zorgen, maar geloven ze dat alles goed komt, terwijl anderen zo getroffen zijn door het nieuws dat ze hun dagelijkse bezigheden niet kunnen voortzetten, zoals naar school gaan of werk. Deze twee gezinsleden verschillen onder meer door hun psychologische veerkracht, die tot uiting komt in deze en soortgelijke stressvolle levenssituaties. Mensen die psychologisch veerkrachtiger zijn, behouden gemakkelijker hun geestelijke gezondheid tijdens een moeilijke levensperiode en keren sneller terug naar de toestand waarin ze zich bevonden vóór de crisis. Dit betekent echter niet dat ze geen zorgen ervaren om bijvoorbeeld de zieke buurman (of andere vervelende emoties), maar dat ze daar op een gezondere manier mee omgaan dan mensen met een minder ontwikkelde weerstand.

Psychologisch gezien zullen veerkrachtigere mensen manieren vinden om hun emoties gemakkelijker te reguleren wanneer ze met uitdagende situaties worden geconfronteerd. Aan de andere kant zullen minder veerkrachtige individuen vaker negatieve gevolgen ervaren die niet bijdragen aan de effectieve oplossing van de resulterende crisis, zoals catastroferen over de mogelijke uitkomsten van de situatie en een gebrek aan vermogen om onaangename emoties te reguleren.

Als we het hebben over psychologische veerkracht, bedoelen we veel verschillende vaardigheden, individuele kenmerken en capaciteiten die een persoon moet ontwikkelen om de veerkracht in uitdagende levenssituaties te vergroten.

Er zijn vijf factoren die het niveau van psychologische veerkracht bepalen (De Terte, Becker i Stephens, 2009):

• VERSTAND: psychologische flexibiliteit, optimisme, zelfvertrouwen en eigenwaarde
• EMOTIES: emotionele ervaringen en emotionele regulatie
• GEDRAG: actief problemen oplossen, realistische doelen stellen, leren van fouten
• LICHAAM: sporten, rusten, slapen
• OMGEVING: familie, gemeenschap, samenleving

Psychologische veerkracht in de praktijk:

1. Normaliseer gevoelens van zorgen en angst – Het is begrijpelijk en normaal om tijdens stressvolle tijden ongemak, angst en zorgen te voelen. Accepteer en erken deze gevoelens in jezelf, zelfs als je positieve stappen onderneemt als reactie op deze reacties.
2. Schenk aandacht aan je gedachten – stressvolle tijden veroorzaken vaak gedachten die niet helpen. Dan concentreren we ons meestal op negatieve voorspellingen over de huidige of toekomstige situatie en stellen we ons het worst case scenario voor. Deze gedachten kunnen de angst in de loop van de tijd vergroten. Er moet een evenwichtig perspectief worden gehanteerd om angst en stress bij uzelf te verminderen.
3. Herinner jezelf eraan dat je ook maar een mens bent – met je deugden en gebreken, mensen die fouten maken, net als iedereen, en die in staat zijn hun fouten te corrigeren.
4. Betrek uzelf en uw gezin bij leuke activiteiten. Leuke activiteiten helpen ons om ons humeur te verbeteren. Het is dus heel belangrijk dat u samen met uw kinderen/partner/vrienden dingen doet die u leuk vindt.
5. Initieer nuttig gedrag bij jezelf – angst en zorgen zijn natuurlijke reacties wanneer we ons in een potentieel gevaarlijke situatie bevinden. Ze verplaatsen ons naar de juiste activiteit om het gevaar het hoofd te bieden. Als we ons zorgen maken dat het niet helpt, kunnen we uitgeput raken. Het is belangrijk om behulpzaam gedrag bij jezelf te initiëren om stress te verminderen.
6. Neem deel aan het oplossen van problemen – Hier zijn enkele stappen die nuttig kunnen zijn bij het oplossen van problemen: (1) identificeer het probleem; noem maar op, en wees zo specifiek mogelijk over de aard en omvang van het probleem, (2) brainstorm over mogelijke oplossingen, (3) kies de oplossing die op dat moment het meest optimaal is, (4) plan de gekozen oplossing, (5) implementeer de oplossing, (6) beoordeel het resultaat.
7. Zorg voor jezelf – voor jezelf zorgen is niet egoïstisch; in feite is het een belangrijke stap op weg naar een betere zorg voor anderen en het vervullen van onze rol in het leven. Stel dus een tijd vast waarop u naar bed gaat en opstaat, oefen, eet een uitgebalanceerd dieet en oefen regelmatige maaltijden.
8. Verlicht fysieke stress en spanning – ontspanningsoefeningen – onderzoek toont aan dat buikademhaling (langzaam, buikademhaling) en progressieve spierontspanningsoefeningen (afwisselende spanning en ontspanning van de spieren om tekenen van fysieke spanning te herkennen en te elimineren) nuttig zijn bij het verminderen van fysieke spanning en toenemende ontspanning. Het toepassen van deze oefeningen in het dagelijks leven kan zeer nuttig zijn. Je kunt ze samen met kinderen doen. Het zal leuk en nuttig tegelijk zijn